Regelmatig komen we ze tegenwoordig tegen in een training: zij-instromers. Nieuwe collega’s bij gemeenten en provincies die daarvoor buiten de overheid hebben gewerkt.
Vroeger was dat zeldzaam. Mensen van buiten de overheid kwamen niet zo snel “binnen”. De belangrijkste reden daarvoor was vaak dat mensen van buiten geen ervaring hadden met de politiek.
Inmiddels heeft de overheid de luxe van mensen zonder ervaring met de politiek buiten de deur houden niet meer. De gemiddelde leeftijd van ambtenaren bij gemeenten was in 2020 47,7 jaar. Dat is bijna 5 jaar ouder dan de gemiddelde werknemer in de totale beroepsbevolking. De uitstroom van ambtenaren is daardoor relatief groot.
Daarnaast is het verloop groot. Ik was laatst bij een gemeente waar in één jaar 25% (!) verloop was. Dat is één op de vier collega’s.
Gemeenten hebben zij-instromers dus hard nodig. Ze zijn echter geen noodzakelijk kwaad. Integendeel. Het zijn vaak mensen die kwaliteit mee brengen. Die vaak al de nodige werkervaring hebben en hun sporen hebben verdiend bij andere organisaties. Daarnaast worden ze veelal ingezet op onderwerpen waar ze inhoudelijk goed in thuis zijn.
Je zou daarom zeggen dat alle seinen op groen staan voor een soepel en snel inwerktraject.
Toch kom ik in de praktijk regelmatig zij-instromers tegen die aangeven dat ze maar lastig hun weg kunnen vinden.
De inhoud is meestal niet het struikelblok, maar in eerste instantie de context. Die context wordt beheerst door een heel stelsel van formele en informele regels, taken, belangen, ambities, gewoonten en afspraken.
Vaak heeft dat te maken met de politieke sturing. Het ‘spel’ tussen ambtelijk adviseurs, managers, portefeuillehouders, het college, coalitie en oppositie in de raad is niet altijd direct te ‘doorzien’. Dit fenomeen vraagt letterlijk om andere afwegingen. En leidt soms ook letterlijk tot onbegrip.
De eigen organisatie is voor zij-instromers in het begin vaak een zoektocht. Een gemeente voert veel verschillende taken uit. Om tot integrale afwegingen te kunnen komen is een stevig intern netwerk belangrijk. Een goed contact met andere ‘inhoudelijke’ collega’s. Maar ook een sterk netwerk met interne projectleiders, programmamanagers, managers. Het kost tijd en inzet om dit te ontwikkelen.
Daarnaast is de gemeente zelden alleen verantwoordelijk voor beleidsvorming en -uitvoering. De complexiteit van het werk ligt vaak ook bij de grote diversiteit aan externe samenwerkingspartners.
Een voorbeeld uit de praktijk
Tijdens de training ‘hoe werkt de gemeente’ bracht een zij-instromer een voorbeeld in van een situatie waarin inwoners klaagden over verkeerslichten bij hen in de buurt. De huidige situatie zou gevaarlijk zijn voetgangers en fietsers.
De deelnemer had de situatie voorgelegd aan de verkeerskundige van de gemeente. Die beschouwde het niet als bijzonder onveilig en stelde voor de klachten af te wijzen.
Hij adviseerde om, tot het moment dat de apparatuur aan vervanging toe was, met wegmarkeringen bij te dragen aan de veiligheid.Vervolgens wezen omwonenden, via social media, op een ernstig ongeval op een andere locatie in de gemeente. De situatie daar leek wel wat op de deze plek. In de plaatselijke krant verscheen een artikel over de klachten van deze inwoners. Door een oppositiepartij werden kritische vragen gesteld aan het college over de situatie.
Uiteindelijk besloot de wethouder mee te gaan met de klachten van de inwoners en gaf opdracht tot vervroegde vervanging van de installatie. Doorslaggevend hierbij was het gevoel van onveiligheid van de inwoners in combinatie met de politieke druk die op de wethouder werd uitgeoefend. En dus niet de inhoudelijke en technisch-financiële argumenten die door de deelnemer waren aangedragen.
In het voorbeeld waren, tot verbazing van de deelnemer die het vertelde, vijf collega’s betrokken bij het advies aan de wethouder: de teammanager, een jurist, een communicatieadviseur, de verkeerskundige en de bestuursadviseur van de wethouder. Ook werd advies gevraagd aan de leverancier van de installatie. Het onderwerp werd ‘over en weer’ herhaaldelijk besproken en afgestemd.
De deelnemer die dit verhaal vertelde was verbijsterd door het, voor hem als zodanig ervaren, gebrek aan efficiency. De inzet van tijd en capaciteit stond in geen verhouding tot het probleem, dat er eigenlijk sowieso niet was, vond hij.
Tijdens de training ontrafelden we deze casus. We spraken over de rollen van de verschillende ‘spelers’. Centraal hierbij stond dat bij de overheid niet alleen de technisch-inhoudelijke en financiële aspecten van belang zijn. Dat tevredenheid, en in dit geval een gevoel van ervaren onveiligheid, van inwoners net zulke belangrijke aspecten zijn bij het nemen van besluiten.
Voor de deelnemer was dit een eye-opener. Dat het zijn taak is om de verschillende opties en de consequenties daarvan te benoemen in zijn advies: technisch, financieel én maatschappelijk. Dat het aan de wethouder is daarin een eigen afweging te maken. En vooral dat hij het met die afweging niet per definitie eens hoeft te zijn.
Het is niet de vraag òf “zij-instromers” een positieve bijdrage leveren binnen gemeenten en provincies. Het is vooral de vraag hoe gemeenten en provincies zij-instromers in de positie brengen dat ze hun kwaliteiten en kennis optimaal in kunnen zetten.
Als je dat als organisatie niet goed regelt, levert het een flink afbreukrisico op. Het leidt tot frustraties en mogelijk snel vertrek. Organisaties die dit van meet af aan goed regelen, halen ervaren nieuwe medewerkers binnen die met een frisse blik en vaak veel kennis snel hun bijdrage leveren.
Online training: Hoe werkt de gemeente
In twee dagdelen ken je de weg in jouw gemeente. Geschikt voor iedereen Vitale Overheid geeft trainingen over het werken bij de overheid. Geschikt voor iedereen die voor het eerst bij een gemeente werkt of gaat werken.
Schrijf je nu in:
Deze training bieden we deze zoemer aan in een speciale summerschool editie op 28/29 augustus of 30/31 augustus Ideaal tijdens de zomer: ’s ochtends training en de middag aan jezelf om te genieten van de zomer.
Je kunt je ook inschrijven voor de reguliere uitvoeringen in september, november of januari: ‘Hoe werkt de gemeente’.
Ida Strating
Wilco van Egmond
Diana Zeelte is zo’n zij-instromer die heeft deelgenomen aan de training ‘Hoe werkt de gemeente’. Zij is iemand met veel werkervaring die, vanuit maatschappelijke betrokkenheid, bewust heeft gekozen voor een baan bij een gemeente.
Haar reden om mee te doen? “Om als zij-instromer wat sneller op vlieghoogte te kunnen komen; meer inzicht te krijgen in hoe de hazen lopen. Het is echt lastig om zonder bepaalde context te starten in de gemeentelijke overheid.”
De training heeft haar letterlijk antwoord gegeven op de vraag “Hoe werkt de gemeente”.
Ze geeft aan dat ze “theoretisch meer kennis (heeft), maar ook in context, waardoor ik zaken beter kan plaatsen”. Ook heeft zij nu meer inzicht in “het machtsaspect van de politiek en het “spel” dat gespeeld kan worden”.
“Door de training heb ik meer rust gevonden als zij-instromer; ik weet nog niet alles, maar de basis is aanwezig en van hieruit kan ik verder werken aan het opdoen van ervaring en de invulling van mijn functie.”
Wilco van Egmond is 30 jaar actief binnen de overheid. Als (interim) manager, trainer, adviseur en mentor. Met ingang van 2018 is hij gestart met Vitale Overheid. Vitale Overheid is een actieve en enthousiaste partner bij vernieuwing en ontwikkeling binnen overheden. Wij begeleiden trainings- en implementatietrajecten binnen overheidsorganisaties.
Ook verzorgen wij open-inschrijving opleidingstrajecten voor overheidsprofessionals.
Ontvang updates over nieuwe trainingen. Wij houden je op de hoogte van nieuwe data.
We gebruiken cookies om uw browse-ervaring te verbeteren, gepersonaliseerde advertenties of inhoud te tonen en ons verkeer te analyseren. Door op "Akkoord" te klikken, stemt u in met ons gebruik van cookies.