Ambtenaar is ook een vak

Nieuw bij de gemeente

“Hier is de keycard waarmee je binnen komt. Dit is de ‘vlek’ waar ons team zit; als je vragen hebt weet je ons te vinden. Het koffiezetapparaat staat daar. Veel succes!” Dit was de ontvangst van iemand als nieuwe medewerker bij een gemeente. Voor de rest mocht zij het zelf uitzoeken.

Dit is geen incident. Ik hoor het regelmatig van mensen die net bij een gemeente (of provincie) zijn begonnen. Dat is best raar. Ambtenaar is namelijk een vak. Dat vraagt andere kennis en vaardigheden dan je op een HBO of Universiteit leert.

Een veelkoppig monster

Gemeenten zijn complexe organisaties. Ze voeren veel verschillende taken uit. Bijvoorbeeld paspoorten uitgeven en bestemmingsplannen vaststellen. Of de muziekvereniging subsidiëren en wegen onderhouden. Zo veel verschillende taken dat het letterlijk een veelkoppig monster is.

De complexiteit is dat er bijna geen beleidsonderwerp denkbaar is, dat niet op de één of andere manier met andere beleidsterreinen te maken heeft. Heel lang dacht ik bijvoorbeeld dat Duurzaamheid niets met het Sociaal Domein te maken had. Dat was vóór dat duidelijk werd dat energiearmoede een groot probleem is voor grote groepen mensen in Nederland. Alles hangt daarom met alles samen.

Het is geen vraag of je de gemeentelijke organisatie goed moet kennen. Het is een voorwaarde om er effectief je werk te doen.

Het politieke doolhof

Als nieuwe medewerker ben je je lang niet altijd bewust van de beleidsonderwerpen waarin de gemeente een taak heeft, en wat die taak dat dan is. Of welke collega zich er inhoudelijk mee bezighoudt, laat staan wie beslissingsbevoegd is.

Gemeenten zijn organisaties waar de politiek dicht op de uitvoering zit. De politiek maakt keuzes om politieke redenen. Dat sluit niet altijd aan op hoe er ambtelijk wordt gekeken. Ambtelijk wordt gekeken naar de beste rationele oplossing. In de politiek zijn vaak compromissen noodzakelijk. Dan gaat het niet over de beste oplossing maar over de best haalbare oplossing. Die ligt soms ver af van de beste oplossing.

Gemeenten zijn bureaucratische organisaties die vol zitten met formele procedures. Vorige week gaf ik een training over adviseren bij een gemeente. Daarin bespraken we de procedures voor besluiten van college en raad. Zelfs de meest ervaren collega’s hadden niet alle details van de procedures goed voor ogen. Of hadden niet helder welke taken en rollen collega’s daarin precies hadden.

Begin bij het begin

Besef van de organisatie waarin je werkt, begint met een goed beeld van de basis. In beeld krijgen hoe de hazen lopen. Welke taken worden uitgevoerd. Wie ‘het voor het zeggen heeft’. Wat een portefeuillehoudersoverleg is en wat daarin wordt besproken. Hoe je omgaat met inwoners, hun belangen dient en oog hebt voor weerstand en vragen.

Ambtenaar zijn is een vak

Veel mensen die in gemeenten werken zijn opgeleid als bijvoorbeeld planoloog, ecoloog, jurist, psycholoog, etc. Binnen de gemeente werken ze als projectleider, adviseur of programmamedewerker. Ze beschouwen de inhoud van hun werk als hun vakgebied.

Maar ambtenaar zijn is ook een vak. Een ambtenaar kent de gemeentelijke organisatie. Heeft door hoe de politiek werkt. Beheerst de ambtelijke regels en procedures (en weet hoe je daarin olifantenpaadjes kunt vinden). En heeft vooral ook een goed netwerk. Binnen de organisatie en in externe samenwerking.

Pas als je het ‘vak’ ambtenaar beheerst kun je optimaal gebruik maken van de kennis van je eigen vakgebied. Dan heb je meer kans dat je adviezen worden gevolgd, en je projecten succesvol zijn.

Online training: Hoe werkt de gemeente

Schrijf je in de voor de online training ‘Hoe werkt de gemeente’. In twee dagdelen ken je de weg in jouw gemeente. Geschikt voor iedereen Vitale Overheid geeft trainingen over het werken bij de overheid.  Geschikt voor iedereen die voor het eerst bij een gemeente werkt of gaat werken.

Ida Strating

Wilco van Egmond

[1] Het beeldje op de foto stelt St. Bureaucratius voor; de beschermheilige van de ambenaren. Het beeldje is van Frans van Hall en staat in het stadhuis van Enschede.